Zrekonstruowana baza komendanta XVI Okręgu NZW ppor. Józefa Kozłowskiego „Lasa” została przekazana w użyczenie i opiekę naszego Muzeum.
Na nasz wniosek Wicepremier, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. dr hab. Piotr Gliński zwrócił się z prośbą do Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych o przekazanie terenu bazy komendanta Józefa Kozłowskiego „Lasa” w użyczenie i opiekę naszego Muzeum. Stosowne zgody zostały już wydane.
Schrony komendy XVI Okręgu NZW zlokalizowane były w lesie koło wsi Gleba, gm. Kadzidło. Zostały przed kilkoma laty zrekonstruowane w miejscu, gdzie mogły się znajdować. Obecnie wymagają odnowy (zdjęcia, które publikujemy poniżej zrobione były rok temu).
Planujemy godnie je zagospodarować i w niedalekiej przyszłości udostępnić zwiedzającym. Bez wątpienia będzie to cenne uzupełnienie oferty Muzeum. Opowieść o losach Żołnierzy Niezłomnych w scenerii kurpiowskiego lasu może być dla wielu zwiedzających niezwykle interesująca.
25 czerwca 1948 w lesie niedaleko wsi Gleba (nieco ponad 20 km od Ostrołęki) rozegrały się dramatyczne sceny.
Siły komunistyczne w liczbie ok. 2 tys. ludzi (m.in. 40 plutonów Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, funkcjonariusze UB z Ostrołęki, Makowa, Przasnysza) otoczyły liczącą kilkanaście osób komendę XVI Okręgu „Orzeł” Narodowego Zjednoczenia Wojskowego, dowodzonego przez Józefa Kozłowskiego „Lasa”.
Walki trwały kilka godzin. Zginęło czterech żołnierzy NZW: sierż. Władysław Buraczewski „Dąb”, kpr. Władysław Mydło „Bohun”, Kazimierz Borzymowski „Tur”, Jan Kutryb „Wiatr”.
Wobec porażającej przewagi sił wroga (prócz setek funkcjonariuszy i lepszego uzbrojenia komuniści dysponowali oczekującą pod Przasnyszem eskadrą lotniczą) i ze względu na to, że w schronach były kobiety i dziecko, dowódca podjął decyzję o poddaniu się.
„Las”, nie chcąc dostać się w ręce UB, próbował odebrać sobie życie. I choć przeżył, został aresztowany i zamordowany przez komunistów w warszawskim więzieniu na Rakowieckiej.
Wcześniej wytoczono mu pokazowy proces, który odbył się w Ostrołęce. Szczątki Józefa Kozłowskiego, który pochodził z Wilna, a walczył za wolną Ojczyznę w kurpiowskich lasach, zostały odnalezione przez zespół IPN prowadzony przez prof. Krzysztofa Szwagrzyka na Cmentarzu Powązkowskim, na tzw. Łączce.
